Czy Mojżesz istniał? - Naukowcy spierają się od wieków

Postać Mojżesza jest centralną i czczoną figurą w narracjach religijnych, szczególnie w religiach Abrahamowych - judaizmie, chrześcijaństwie i islamie. Biblijne opisy Mojżesza przedstawiają złożonego i wpływowego przywódcę, który odegrał kluczową rolę w wyzwoleniu Izraelitów z niewoli egipskiej i przekazaniu tak zwanych Dziesięciu Przykazań. Ile z opowieści na temat tego mitycznego lidera obejmuje prawdziwe zdarzenia?

Zajęcie się historycznością Mojżesza stanowi wyzwanie ze względu na brak bezpośrednich współczesnych dowodów historycznych poza tekstami religijnymi. Podstawowym źródłem opisującym życie i czyny Mojżesza jest Biblia hebrajska, a w szczególności Księgi Wyjścia, Kapłańska, Liczb i Powtórzonego Prawa. Teksty te stanowią kronikę jego narodzin, wychowania na dworze królewskim w Egipcie, wyjścia Izraelitów z Egiptu i otrzymania boskich praw.

Brak pozabiblijnych dowodów na jego istnienei ma prawo budzić wątpliwości co do istnienia Mojżesza jako postaci historycznej. Brak bezpośrednich zapisów niekoniecznie obala jego istnienie, a większość badaczy dopuszcza możliwość że jest on spowodowany brakami w dokumentacji z okresu starożytności.

Image

Kilka odkryć archeologicznych dało wgląd w historyczny kontekst biblijnej narracji. Na przykład odkrycia takie jak Stela Merneptaha, datowana na około 1207-1206 r. p.n.e., zawiera inskrypcję odnoszącą się do "Izraela", prawdopodobnie wskazującą na obecność grupy lub podmiotu noszącego tę nazwę w tym regionie w tym czasie, co jest zgodne z biblijnym opisem obecności Izraelitów w Kanaanie.

Badanie miejsc takich jak Kadesz-Barnea, proponowanych jako miejsca znaczące w podróży Izraelitów, dostarczyło danych archeologicznych, które przecinają się z biblijnymi narracjami. Ponadto badania nad historią i społeczeństwem starożytnego Egiptu rzuciły światło na wiarygodność obecności Izraelitów w Egipcie.

Image

Cuda związane z Mojżeszem, w tym rozstąpienie się Morza Czerwonego, plagi Egipskie i otrzymanie Dziesięciu Przykazań, stanowią intrygujące wyzwania, gdy patrzy się na nie przez pryzmat naukowy. Wysiłki mające na celu wyjaśnienie takich wydarzeń wahały się od hipotez geologicznych po zjawiska naturalne, takie jak wzorce wiatru lub pływy, które mogły przyczynić się chociażby do tymczasowego odsłonięcia płytkiej drogi wodnej przez Morze Czerwone.

Jeśli chodzi o plagi egipskie, historycy proponują wyjaśnienia, takie jak erupcja wulkanu, która mogła uwolnić toksyczne gazy lub spowodować zakłócenia środowiskowe prowadzące do warunków podobnych do plag opisanych w biblijnej narracji. Przemiana Nilu w krew bywa natomiast tłumaczona spontanicznym zakwitem glonów o czerwonym ubarwieniu.

Nawet przyjęcie Dziesięciu Przykazań zostało przypisane przez niektórych badaczy możliwym wydarzeniom naturalnym, takim jak aktywność wulkaniczna na górze Synaj, która w oczach prymitywnych ludów starożytności, dodała wyprawie Mojżesza elementu podziwu i boskiego znaczenia. Równie ciekawym fenomenem była Manna z Nieba, opisana dwukrotnie zarówno w Księdze Wyjścia 16: 1-36, jak i po raz kolejny w Księdze Liczb 11: 1-9. W biblijnej księdze Wyjścia napisano, że Manna pojawiała się prawie każdej nocy i każdego ranka po zniknięciu rosy.

Image

Teorii na ten temat jest conajmniej kilka. Jedna z nich zakłada, że tajemnicza manna to w rzeczywistości jakiś rodzaj grzyba, który rozwijał się na pustynnym obszarze półwyspu Synaj. Podczas gdy nie tłumaczy to raptownego gnicia "manny" bardzo dobrze wyjaśnia to wczesne godziny, o których należało zebrać ją do późniejszego spożycia.

Te naukowe analizy mają na celu dostarczenie wiarygodnych wyjaśnień tych zdarzeń i nie potwierdzają ani nie negują ich cudownego charakteru. Historyczne istnienie Mojżesza i przypisywane mu wydarzenia, przedstawione w tekstach biblijnych, pozostają przedmiotem debaty naukowej która z samej natury rzeczy wymaga, żeby każda informacja była potwierdzona w kilku źródłach.

Odkrycia archeologiczne zapewniły nam niezbędny wgląd w starożytne konteksty, które przecinają się z biblijnymi narracjami. Badanie Mojżesza i związanych z nim uosabia intrygujące skrzyżowanie narracji religijnych, badań historycznych i naukowych. Złożona interakcja między wiarą, historią i badaniami naukowymi nadal zachęca do dalszych badań i kontemplacji, oferując głębsze zrozumienie tej enigmatycznej i wpływowej postaci w tradycjach religijnych.