Poszukiwania nieuchwytnego Yeti spotykanego w Himalajach

W zaśnieżonych szczytach Himalajów, gdzie wiatr wyjący między skalnymi turniami przypomina czasem ludzkie głosy, od wieków krąży legenda o tajemniczym stworzeniu. Nazywany Yeti, Człowiek Śniegu czy Obrzydliwy Śnieżny Człowiek, budzi fascynację zarówno lokalnych mieszkańców, jak i przybyszów z całego świata. Czym jest Yeti? Czy to tylko barwna opowieść przekazywana z pokolenia na pokolenie, czy może rzeczywista istota ukrywająca się przed ludzkimi oczami w niedostępnych rejonach najwyższych gór świata?

 

 

Samo słowo "Yeti" pochodzi z języka nepalskiego i oznacza dosłownie "obrzydliwego śnieżnego człowieka". W wyobraźni wielu osób funkcjonuje jako duża, owłosiona istota, przypominająca nieco człowieka, nieco małpę, przemierzająca śnieżne pustkowia z dala od ludzkich siedzib. W lokalnych przekazach Sherpów i Tybetańczyków, Yeti nie jest jednolicie opisywany. Tybetańska tradycja wyróżnia nawet trzy główne odmiany tej istoty: potężnego Nyalmo o czarnym futrze, który osiąga nawet 4,5 metra wysokości, mniejszego Chuti, mierzącego około 2,4 metra i zamieszkującego tereny na wysokości 2400 - 3000 metrów nad poziomem morza, oraz najmniejszego Rang Shim Bombo, o rudobrązowym umaszczeniu, którego wysokość waha się od 90 do 150 centymetrów.

 

Legendy o Yeti są głęboko zakorzenione w himalajskim folklorze i odgrywają ważną rolę w kulturze regionu. W Bhutanie, gdzie Yeti znany jest jako "migoi" lub "silny człowiek", stanowi symboliczne połączenie między światem cywilizowanym a dziką przyrodą. Te opowieści pełnią również funkcję edukacyjną – uczą dzieci szacunku do niebezpieczeństw, jakie czyhają w górskim terenie. Dla wielu społeczności lokalnych Yeti nie jest zwykłym stworzeniem, lecz strażnikiem dzikiej przyrody, istotą na pograniczu świata fizycznego i duchowego.

 

Współczesne relacje o spotkaniach z Yeti budzą jednak kontrowersje i sceptycyzm w środowisku naukowym. W 2019 roku indyjska armia wywołała międzynarodowe poruszenie, ogłaszając odkrycie tajemniczych śladów stóp na zboczach Mount Makalu, sugerując ich przynależność do legendarnego stworzenia. Tymczasem analizy naukowe wskazały, że ślady z dużym prawdopodobieństwem pozostawił niedźwiedź himalajski, a nie mityczny Człowiek Śniegu.

 

Podobny los spotyka większość domniemanych dowodów na istnienie Yeti. Obserwacje dokonywane przez wspinaczy czy miejscowych mieszkańców często okazują się przypadkami błędnej identyfikacji rzadkich, ale znanych nauce zwierząt. Szczególnie niedźwiedź tybetański niebieski, którego potwierdzone obserwacje miały miejsce w Tybecie w 2019 roku, bywa mylony z legendarnym stworzeniem.

 

Historia poszukiwań Yeti sięga początku XX wieku, kiedy to zachodnie ekspedycje zaczęły regularnie odwiedzać region Himalajów. Kluczowym momentem w popularyzacji mitu był rok 1951, gdy brytyjski wspinacz Eric Shipton sfotografował na lodowcu Menlung duże ślady stóp, które przypisał tajemniczemu stworzeniu. Zdjęcia te wywołały globalne zainteresowanie tematem i zapoczątkowały falę ekspedycji mających na celu odnalezienie i udokumentowanie istnienia Yeti. Późniejsze analizy sugerują jednak, że uwiecznione przez Shiptona ślady mogły należeć do niedźwiedzia lub człowieka z deformacją stopy.

 

Jedną z bardziej znanych ekspedycji była ta sponsorowana przez gazetę "Daily Mail" w 1954 roku. Pomimo znacznych nakładów finansowych i intensywnych poszukiwań nie dostarczyła ona przekonujących dowodów na istnienie Yeti, choć badacze natknęli się na liczne symbole i artefakty związane z kultem Yeti w lokalnych klasztorach, co potwierdziło znaczenie kulturowe tej legendy.

 

Przełom w badaniach nad Yeti nastąpił wraz z rozwojem technik analizy DNA. W 2013 roku brytyjski genetyk Bryan Sykes przeprowadził badania próbek rzekomo należących do Yeti, zebranych w różnych częściach Himalajów. Wyniki wskazały jednoznacznie, że DNA pochodziło od znanych nauce zwierząt, głównie niedźwiedzi himalajskich.

Image

Jeszcze bardziej kompleksowe badanie przeprowadziła w 2017 roku Charlotte Lindqvist z zespołem naukowców, analizując 24 próbki uznawane wcześniej za dowody na istnienie Yeti. Ich wnioski były jednoznaczne – wszystkie próbki pasowały do DNA znanych zwierząt, takich jak niedźwiedzie himalajskie, tybetańskie i azjatyckie czarne niedźwiedzie, a także psy. Badanie to, opublikowane w prestiżowym czasopiśmie "Proceedings of the Royal Society B", stanowiło poważny cios dla zwolenników teorii o istnieniu Yeti jako odrębnego, nieodkrytego gatunku.

 

Warto zauważyć, że najsłynniejszy zdobywca Mount Everest, Sir Edmund Hillary, który w latach 50. XX wieku prowadził własne poszukiwania Yeti, w późniejszym okresie swojego życia zdecydowanie odrzucił wiarygodność raportów o istnieniu tego stworzenia, uznając je za elementy folkloru bez naukowego uzasadnienia.

 

Współczesne próby odnalezienia Yeti również nie przynoszą przełomowych rezultatów. Ekspedycja Tima Caldera i Raja Joshiego z 2023 roku, mimo zgłaszania potencjalnych obserwacji w Nepalu, nie dostarczyła niepodważalnych dowodów, które mogłyby zmienić naukowy konsensus w tej kwestii.

 

Mimo braku naukowych potwierdzeń, legenda Yeti nadal żyje i inspiruje. W popkulturze postać ta pojawia się w licznych filmach, książkach i grach, często jednak w formie znacznie odbiegającej od oryginalnych himalajskich przekazów. Dla przemysłu turystycznego regionu Himalajów Yeti stanowi ważny element przyciągający ciekawskich podróżników, gotowych zapłacić za możliwość uczestnictwa w "tropicielskich ekspedycjach" śladem legendarnego stworzenia.

Image

Z naukowego punktu widzenia jednak wszystko wskazuje na to, że Yeti to przede wszystkim twór kulturowy, głęboko zakorzeniony w lokalnych wierzeniach i tradycjach. Przypadki obserwacji dają się zazwyczaj wyjaśnić pomyłkami lub błędną identyfikacją znanych zwierząt, szczególnie różnych gatunków niedźwiedzi himalajskich, które w trudnych warunkach górskich, często z daleka lub w ograniczonej widoczności, mogą przypominać dwunożne, humanoidalne istoty.

 

Nie oznacza to jednak, że legenda Yeti nie ma wartości. Przeciwnie – stanowi fascynujący przykład współistnienia mitologii i nauki we współczesnym świecie. Dla lokalnych społeczności himalajskich Yeti pozostaje ważnym elementem tożsamości kulturowej, symbolem dzikiej natury i niezbadanych tajemnic wysokogórskiego świata.

 

Pytanie, czy Yeti istnieje, pozostaje więc otwarte – nie w sensie naukowym, gdzie dowody wskazują na mit, ale w wymiarze kulturowym i symbolicznym. W końcu największą wartością legend nie jest ich dosłowna prawdziwość, ale znaczenie, jakie nadają naszemu postrzeganiu świata i relacji z naturą. W tym sensie Yeti nadal przemierza śnieżne pustkowia Himalajów, ożywiając wyobraźnię kolejnych pokoleń poszukiwaczy przygód i tajemnic.